Najzastupljeniji oblici sajber kriminala u Crnoj Gori uključuju seksualno iskorišćavanje i zlostavljanje djece na internetu, mail dojave o postavljenim eksplozivnim napravama, phishing i smishing napade, ransomware napade, MITM (Man in the Middle) napade, distribuirane napade radi onemogućavanja usluga (DDoS), sextortion (seksualnu ucjenu) i slično, piše u dokumentu Procjena opasnosti od teškog i organizovanog kriminala u Crnoj Gori SOCTA 2024 kojeg je objavila Vlada.

Osim toga registrovane su i kampanje širenja dezinformacija na društvenim mrežama kao i govora mržnje koji mogu imati značajan uticaj na javno mjenje i ozbiljne posljedice za stvaranje nesigurnog ambijenta.

“Kroz manipulaciju informacijama, zlonamjerne grupe ciljano utiču na percepciju javnosti, potkopavajući povjerenje u institucije Crne Gore, kao i naše partnere”, piše u dokumentu SOCTA.

Naglašava se da poseban izazov predstavlja upotreba visokosofisticiranih napada na državnu kritičnu informatičku strukturu, organizacije i medije posvećene evroatlantskim integracijama.

“Ovi napadi se često mogu kategorizovati kao sajber špijunaža, a iza njih se pretpostavlja da stoje hakerske grupe i organizacije koje sponzorišu strane država”, navodi se u SOCTA-i.

Upozorava se da je broj prevara vezanih za bankarska plaćanja kod kompanija i online plaćanja građana Crne Gore u porastu zbog sve većeg broja korisnika i transakcija sa inostranim firmama.

“Phishing i smishing napadi postaju sve učestaliji, pri čemu se prevaranti koriste sofisticiranim metodama. Najčešći način distribucije phishing napada uključuje slanje lažnih emailova sa prilozima ili linkovima ka modifikovanim – lažnim web stranicama, koje često izgledaju kao da dolaze od legitimnih izvora”, pojašnjeno je u Vladinom dokumentu.

Uočeno je da prevaranti koriste socijalni inženjering, dizajniranje lažnih web stranica i manipulaciju kako bi izvodili online prevare, uključujući prevaru kreditnim karticama, bankovne prevare i lažne fakture.

“Njihove vještine uključuju poznavanje finansijskih sistema, lažiranje dokumenata i manipulaciju bankovnim transakcijama”, ističe se.

Strani državljani osnivaju veliki broja IT kompanija na teritoriji Crne Gore što predstavlja dodatni rizik po informacionu bezbjednost, budući da u pojedinim segmentima postoje zastarjele ili potpuno nepostojeće procedure za upravljanje i implementaciju novih tehnologija.

“Ovaj problem se dodatno pogoršava radom sa eksternim ekspertima, što može dovesti do nesinhronizovanih sigurnosnih protokola i neujednačene zaštite ličnih i osjetljivih podataka. Nedostatak inovativnih pristupa i standardizovanih procedura povećava mogućnost sajber napada i curenja osjetljivih informacija, čime se ugrožava integritet informacionih sistema i utiče na percepciju sigurnosti i povjerenja građana u institucije”, ističe se u SOCTA-i.

Upozorava se da buduće prijetnje uključuju sofisticiranije napade na državne i privatne sisteme, povećanje broja napada povezanih sa kriptovalutama i rast korišćenja lažnih naloga na društvenim mrežama za širenje dezinformacija i jezika mržnje koristeći deepfake tehnologiju koja se sve više koristi za prevaru i manipulaciju.

“Napadi uključuju lažne video ili audio snimke koji se koriste za diskreditaciju pojedinaca ili prevaru organizacija. Takođe, izvršioci koriste vještačku inteligenciju (AI) za sofisticirane sajber napade, automatizujući phishing napade, što im omogućava pristup većem broju žrtava za manje vremena”, naglašeno je u dokumenti.

Ne može se, napominje se, isključiti mogućnost da politička situacija na globalnom nivou može imati uticaja na porast sajber napada koji se koriste kao sredstvo za ostvarivanje političkih ciljeva u okviru hibridnih ratova.

Takođe, dodaje se, značajan rast kripto zajednice u Crnoj Gori može dovesti do porasta kriminalnih aktivnosti povezanih sa upotrebom kriptovaluta, uključujući krađu kripto novčanika i kripto prevare.

“Sajber kriminal predstavlja ozbiljan bezbjednosni izazov za Crnu Goru. U protekle tri godine, broj krivičnih prijava vezanih za sajber kriminal je varirao, što ukazuje na dinamičnu prirodu ovog fenomena. Napori u identifikaciji i procesuiranju izvršilaca, naročito u slučajevima seksualnog iskorišćavanja djece na internetu, pokazuju progres”, naglašeno je u SOCTA.

Složenost i globalna priroda sajber kriminala, međutim, zahtijevaju kontinuiranu saradnju između različitih država i agencija za sprovođenje zakona, kao i unapređenje tehničkih i pravnih kapaciteta.

“Olakšavajući faktor za razvoj kriminalnih aktivnosti u sajber prostoru predstavlja nedovoljna informisanost i informatička pismenost krajnjih korisnika, relativno mali broj specijalizovanih istražitelja koji se bave slučajevima visokotehnološkog kriminala, široka dostupnost edukativnih materijala i alata koji se mogu zloupotrijebiti za sajber kriminalnu aktivnost, što omogućava čak i laicima da izvrše krivična djela”, zaključuje se u dokumentu.