Kada provedemo više vremena u kadi ili plivajući u bazenu, prsti će nam doživjeti dramatičnu transformaciju. Tamo gdje su se nekada nalazili delikatni kolutići blago izbočenog epidermisa, sada će se naći nabijeni nabori ružno smežurane kože.

Ova upečatljiva promjena je poznata, ali i zbunjujuća. Samo se koža na našim prstima na rukama i nogama nabora kada smo uronjeni u vodu, dok ostali djelovi tijela, kao što su podlaktice, trup, noge i lice, ostaju isti kao i prije.

Ovo boranje kože izazvano vodom na vrhovima prstiju i nogu decenijama je okupiralo naučnike. Većina se prije svega pitala šta uzrokuje ovo nabiranje, ali nedavno je pažnju istraživača privuklo pitanje zašto i kojoj svrsi može da služi. Ipak, možda još intrigantnije je ono šta naši smežurani prsti mogu otkriti o našem zdravlju.

Potrebno je da provedemo oko tri i po minuta u toploj vodi – 40 stepeni Celzijusa se smatra optimalnom temperaturom – da vrhovi prstiju počnu da se boraju, dok na nižim temperaturama od oko 20 stepeni može potrajati i do 10 minuta. Međutim, većina studija je otkrila da je potrebno oko pola sat boravka u vodi da bi se postigla maksimalna smežuranost.

Zašto nam se prsti smežuraju u vodi

Uobičajeno se smatralo da su bore na vrhovima prstiju pasivni odgovor gdje gornji slojevi kože nabubre dok voda ulazi u ćelije putem procesa poznatog kao osmoza – tokom koje se molekuli vode kreću preko membrane da bi izjednačili koncentraciju rastvora sa obje strane. Ali još 1935. godine, naučnici su sumnjali da se ovaj proces dešava iz još nekih razloga.

Doktori koji su proučavali pacijente sa povredama koje su prekinule srednji nerv – jedan od glavnih nerava koji se spuštaju niz ruku do šake – otkrili su da se njima prsti nisu naborali. Među svojim brojnim ulogama, srednji nerv pomaže u kontroli takozvanih simpatičkih aktivnosti kao što su znojenje i sužavanje krvnih sudova. Njihovo otkriće navodilo je na zaključak da je boranje vrhova prstiju izazvano vodom u stvari kontrolisano od strane nervnog sistema.

Kasnije studije ljekara iz sedamdesetih godina pružile su dodatne dokaze o tome, i predložile potapanje ruku u vodu kao jednostavan test za procjenu oštećenja nerava koje bi moglo uticati na regulaciju nesvjesnih procesa kao što je protok krvi.

Zatim su 2003. neurolozi Ejnar Vajlder-Smit i Adelin Čau, koji su u to vrijeme radili u Nacionalnoj univerzitetskoj bolnici u Singapuru, mjerili cirkulaciju krvi u rukama volontera dok su ih držali u vodu. Otkrili su da je, kako je koža na vrhovima prstiju volontera počela da se bora, došlo do značajnog pada protoka krvi u prstima.

Kada su primijenili lokalnu anestetičku kremu koja je prouzrokovala da se krvni sudovi u prstima zdravih dobrovoljaca privremeno suze, otkrili su da proizvodi slične nivoe bora kao prilikom potapanja u vodi.

„Ima smisla kada pogledate svoje naborane prste“, kaže Nik Dejvis, neurolog i psiholog sa Univerziteta Mančester Metropoliten, koji je proučavao bore na vrhovima prstiju. „Jastučići prstiju bleđe zato što se dotok krvi sužava dalje od površine.“

Vajlder-Smit i njegove kolege su pretpostavili i da kada su nam ruke uronjene u vodu, da se znojni kanali u prstima otvaraju kako bi omogućili ulazak vode, što dovodi do neravnoteže soli u našoj koži. Ova promjena u ravnoteži soli izaziva pokretanje nervnih vlakana u prstima, što dovodi do sužavanja krvnih sudova oko znojnih kanala. Ovo zauzvrat uzrokuje gubitak volumena u mesnatom području vrha prsta, što povlači gornji sloj kože nadolje tako da se izobliči u bore. Uzorak bora zavisi od načina na koji je krajnji sloj kože – epidermis – privezan za slojeve ispod njega.

Takođe su postojale pretpostavke i da spoljni slojevi kože mogu malo da nabubre kako bi pojačali bore. Međutim, samo zahvaljujući osmozi, naša koža bi morala da nabubri za 20 odsto da bi se pojavile bore kao na prstima, a mi bismo bili značajno uvećani. Ali kada gornji slojevi kože blago nabubre, donji se istovremeno smanjuju, bore postaju mnogo ranije izražene, napominje Pablo Saev Vinjas, biomašinski inženjer na Tehničkom univerzitetu Katalonije, koji je koristio kompjutersko modeliranje u istraživanju ovog mehanizam. 

„Potrebno vam je i jedno i drugo da imate normalan nivo bora“, dodaje Vinjas. „Ako nemate taj neurološki odgovor, koji se dešava kod nekih pojedinaca, bore su inhibirane "rane."