Razvoj bilo koje nacionalne ekonomije podrazumijeva učešće i javnog i privatnog sektora. To se posljedično odnosi i na globalnu ekonomiju, tj. njenu strukturu. Naravno, odnos učešća ta dva sektora varira od zemlje do zemlje. U zemljama u tranziciji obično se dobar dio javnog sektora transformiše u privatni tako mijenjajući strukturu ekonomije sa tog aspekta. Tranzicioni procesi ubrzavaju interesovanje za mjesto i ulogu privatnog sektora u razvoju nacionalne ekonomije. Kroz mala i srednja preduzeća, te inovativan preduzetnički pristup, sam tranzicioni proces biva manje tenzičan. 

Proces privatizacije je jedna od ključnih poluga tranzicije u zemljama centralne i istočne Evrope. Privatizacija je proces prenošenja državne i društvene svojine na pojedinca, u privatno vlasništvo. Uzevši u obzir uticaj turbulentnih dešavanja na Balkanu u posljednjoj deceniji dvadesetog vijeka, koja su umnogome otežala sve društveno-transformacione procese, lako je zaključiti da i sam proces privatizacije nije tekao glatko. Skoro tri decenije nakon začetka pomenuth procesa, Crna Gora nije još iskoračila iz tranzicionih tokova. Osnovna promjena u tranziciji je promjena ekonomske strukture i strukture vlasništva, odnosno proces privatizacije.

Crna Gora je jedina bivša socijalistička zemlja koja je proces tranzicije započela bez prethodnog sticanja državnog suvereniteta, ipak, promjena ekonomskog sistema nastala kao rezultat tog procesa popločala je put ka povraćaju crnogorske državne nezavisnosti. Koncept razvoja male otvorene ekonomije za koji se Crna Gora opredijelila podrazumijeva sljedeće društvene karakteristike: privatnu svojinu i zaštitu svojinskih prava; zaštitu ugovora i investitora; otvorenost; vladavinu zakona; nacionalni tretman stranaca (u svim ekonomskim aktivnostima uključujući zaštitu svojine, vlasništvo nad zemljom i nekretninama); ekonomske slobode; razvoj preduzetništva, privatna inicijativa i inovacije; liberalizacija i  deregulacija ekonomskih aktivnosti. Te značajke umnogome su determinisane ključnim institucijama koje utiču na ekonomsku efikasnost:
1. Privatna svojina (jasno definisanje svojinskih prava);
2. Tržište (sloboda ugovaranja i prenosivost svojinskih prava);
3. Vladavina prava (jednakost svih pred zakonom i povjerenje u državu).

Skorija dešavanja među kojim su hapšenja dugogodišnje predsjednice 
Vrhovnog suda Crne Gore i  predsjednika Privrednog suda Crne Gore ukazala su na potencijalne zloupotrebe u ključnim oblastima što na koncu dovodi do dugoročnog podrivanja vladavine prava, tim i neadekvatnog tretmana privatne svojine. Ukoliko se krivice uhapšenih na sudu i potvrde, dosta nedoumica sa aspekta šireg razumijevanja društveno-ekonomskog nazadovanja će prestati da budu nedoumice. Ovo je, između ostalih, jedan od glavnih razloga zbog kog Crna Gora još nije uspješno okončala proces tranzicije.

Međunarodni izvještaji potvrđuju nestabilnost na ovim poljima, naime, vrijednost Indeksa ekonomskih sloboda Crne Gore (www.Heritage.org) je 57,8, što njenu ekonomiju svrstava na 103. poziciju od 184 zemlje u 2022. godini. Crna Gora je pozicionirana na 41. mjestu među 45 zemalja u regionu Evrope, a njen ukupni rezultat je ispod regionalnog i svjetskog prosjeka, posljedično je spala u kategoriju uglavnom neslobodnih zemalja. Ekonomija Crne Gore se više od deceniju svrstavala u grupu umjereno slobodnih na osnovu Indeksa ekonomskih sloboda. Ipak, usled političkih i ekonomskih disbalansa u zemlji došlo je do velikog pada indeksa. 

Kad je u pitanju posljednji izvještaj Svjetske banke, kao ključne prepreke unapređenju lakoće poslovanja, a time i ukupne konkurentnosti crnogorske ekonomije identifikovane su: “započinjanja biznisa”, “dobijanje priključka za električnu energiju”, “plaćanje poreza”, “registracija nepokretnosti”. Na osnovu Doing business 2020 izvještaja (www.doingbusiness.org) Crna Gora je na četvrtom mjestu u konkurenciji osam zemalja regiona. Nažalost, napredak nije zabilježen u odnosu na 2019.

Privatizacija u Crnoj Gori

Istorijski posmatrano, tok procesa privatizacije u Crnoj Gori otpočeo je Saveznim zakonom o društvenom kapitalu 1990. Uslijedio je Zakon o svojinskoj i upravljačkoj transformaciji iz 1992. (koji je mijenjan i dopunjavan 1994. i 1996. godine) te Zakon o privatizaciji iz februara 1999. Usvajanjem Zakona iz 1999. se prešlo na novi koncept privatizacije: masovna vaučerska privatizacija i privatizacija kroz prodaju strateškim partnerima (međunarodni tender i aukcija).

Da li je moguće eliminisati veze, protekciju, podmićivanje u obavljanju javnih poslova? U potpunosti jako teško, ali kao društvo zasnovano na demokratskim temeljima, Crna Gora mora ići ka tome. Nepostojanje mogućnosti rešavanja društvenih problema na diskrecioni način je osnova otvorenosti. Privatizacija se obavljala i obavlja shodno Planu privatizacije koji se donosi za svaku godinu. Plan privatizacije, na predlog Savjeta za privatizaciju utvrđuje Vlada Crne Gore. Do 2000. prodata je 141 kompanija za 140 miliona eura, dok je do sredine 2014. privatizovano 200 preduzeća. Najintenzivnija privatizaciona godina je bila 2009, kada je Vlada prodala udio u Elektroprivredi italijanskoj kompaniji A2A. Te godine su, osim EPCG, prodati još Lovćen osiguranje i barska Marina, a u dugoročni zakup dati milioni kvadrata poluostrva Luštica, za ukupno 211.348.303 eura. Među privatizovanim kompanijama su i Kombinat aluminijuma (KAP) Podgorica, Željezara u Nikšiću, Telekom, Rudnici boksita, Jugopetrol Kotor. Više od 90% privrede je u privatnim rukama u 2020, a od obnove nezavisnosti do 2018. u Crnu Goru je uloženo više od  osam milijardi eura. Investitori koji su uspostavili svoje biznise u Crnoj Gori dolaze iz više od 120 zemalja.

Crnogorsko tržište kapitala

Jedan od efekata, a može se reći i podciljeva procesa privatizacije u Crnoj Gori, bila je izgradnja institucija koje omogućavaju razvoj tržišta i otvorenu privredu. Uspostavljanje institucionalne baze za funkcionisanje tržišta kapitala u Crnoj Gori teklo je postepeno, rame uz rame sa procesom privatizacije. Institucionalni temelj tržišta kapitala u Crnoj Gori u srži čine dvije institucije uz Montenegroberzu: Komisija za hartije od vrijednosti (nezavisni regulator); Centralno klirinško depozitarno društvo a.d. Podgorica (CKDD), ranije poznato kao Centralna Depozitarna Agencija (CDA). Crnogorsko iskustvo je pokazalo da je moguće razviti tržišnu infrastrukturu u relativno kratkom vremenskom periodu. Karakteristika institucionalne zaokruženosti sistema za uspješno funkcionisanje tržišta kapitala u Crnoj Gori ogleda se u tome što su formirane i na dan 20. aprila 2007. funkcionisale sljedeće institucije: Komisija za hartije od vrijednosti; dvije berze – Montenegroberza i Nova berza hartija od vrijednosti Crne Gore; Centralna Depozitarna Agencija; četiri dilerske i četrnaest brokerskih kuća; šest fondova zajedničkog ulaganja nastalih transformacijom šest privatizacionih-investcionih fondova i šest društava koji upravljaju tim fondovima, kao i dva društva za upravljanje osnovana u skladu sa Zakonom o investicionim fondovima u 2006. 
Da li je tržište kapitala u Crnoj Gori sazrelo, napredovalo institucionalno i suštinski od 2007. do danas, ostaviću njegovim učesnicima da prosude.